Dit Duitse gedicht is van een van de bekendste 20ste -eeuwse dichters. Zijn werk wordt wel als hermetisch omschreven maar nu is gekozen voor een eenvoudiger geschreven gedicht van Paul Celan (1920-1970).
Het kan op verschillende manieren gelezen worden maar naar mijn idee is het een gedicht dat enerzijds (natuur)verschijnselen beschrijft, anderzijds de worsteling van de dichter met de taal uitlopend op neologismen (Blindenwort) en een onopgeloste kwestie. (wat gebeurt er na de laatste regel, komt dat woord nog?)
De worsteling van Celan met de taal heeft veel te maken met zijn traumatische geschiedenis. Opgegroeid als Duitstalige Jood in een Roemeense omgeving maakte hij vervolgens de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog mee. Hierdoor veranderde zijn houding ten aanzien van zijn moedertaal die hij schuldig en met bloed besmeurd achtte. Desondanks bleef hij in het Duits schrijven maar woonde in Frankrijk[1]. Hoewel hij vele talen beheerste, gebruikte hij deze niet in zijn gedichten maar vertaalde uit vele talen[2].
Veel informatie over hem is hier [3] te vinden ook over zijn bekendste gedicht “Todesfuge”.
Het hier gegeven gedicht werd voor het eerst gebundeld in “Sprachgitter”, hier is de tekst uit een uitgave van 1986 waarin deze bundel wordt samengevoegd met “Die Niemandsrose”(1963)
De vertaling is van J.W. Niemeijer en gepubliceerd in de Gids. Jaargang 139(1976).
[1] Het exacte taalgebruik verraadt mijns inziens de invloed van de Franse cultuur.
[2] O.a. Frans, Russisch en Roemeens
[3] Dit betreft een Nederlandstalige site; er zijn veel beschouwingen aan zijn werk gewijd in het Nederlands en vele andere talen.
CELAN (1920-1970)
VERTALING
BLOEM
De steen.
De steen in de lucht, die ik volgde.
Jouw oog, zo blind als de steen.
Wij waren
handen,
we schepten de duisternis leeg, we troffen
het woord dat zich boven de zomer verhief:
bloem.
Bloem – blindenwoord.
Jouw oog en mijn oog:
zij zorgen
voor water.
Groei.
Hartwand na hartwand
voegt blaadjes toe.
Nog één woord, als dit, en de hamers
zwaaien vrijuit.